نشخوار فکری چیست؟ بهترین روش های پزشکی رهایی از نشخوار فکری

اضطراب، استرس و تروما شایع‌ترین علل نشخوار فکری هستند. اختلالات روانی، عوامل ژنتیکی و عوامل رفتاری هم نقش بسیار پررنگی برای ایجاد نشخوار ذهنی در افراد دارند. نشخوار ذهنی، چرخه‌ای از افکار منفی در ذهن بیمار است. دکتر روانپزشک، پس از بررسی علائم نشخوار فکری در بیمار و با تفسیر تست نشخوار فکری، این اختلال را در فرد شناسایی می‌کند.

این متخصص، گاهی در صورت نیاز فرد به روان‌درمانی و درمان شناختی-رفتاری، او را به دکتر روانشناس ارجاع خواهد داد. دکتر روانپزشک، برای درمان نشخوار فکری، تجویز دارو و انجام تکنیک‌های آرامش‌بخش را هم در برنامه درمانی بیمار قرار می‌دهد. این روش‌های درمانی، از بروز عوارض نشخوار ذهنی جلوگیری خواهند کرد.

علائم نشخوار فکری چیست؟

تجربه افکار منفی به‌صورت گاه‌به‌گاه، امری کاملا طبیعی است که نیازی نیست درباره آن نگران باشید. نشخوار فکری زمانی به مشکل تبدیل می‌شود که به‌طور منظم رخ دهد و روی سلامت روان فرد تاثیر منفی بگذارد. علائم نشخوار فکری شامل موارد زیر هستند:

• تمرکز بر افکار منفی؛ مانند اشتباهات گذشته
• دشواری در رهاکردن افکار؛ گرفتاری در چرخه‌ای از افکار منفی
• احساسات منفی؛ مانند شرم، غم، اضطراب و …
• عدم تمرکز؛ به‌خصوص در فعالیت‌ها و مکالمات روزمره
• کناره‌گیری از فعالیت‌ها؛ مانند تعاملات اجتماعی و رویدادهای مهم
• خستگی؛ از نظر ذهنی، عاطفی و جسمی

شما در صورت مشاهده این علائم، برای تشخیص و درمان این اختلال، باید به یک متخصص مراجعه کنید.

تشخیص و درمان مشکلات عاطفی، رفتاری و شناختی افراد و روابط انسانی، تخصص دکتر روانشناس است. مشاور و دکتر روانشناس با بررسی و تفسیر رفتار افراد با روش‌هایی مثل مشاهده، مصاحبه و تست‌های روانشناسی، به درک عمیقی از وضعیت و اختلالات آن‌ها می‌رسد.اگر درباره متخصص دکتر روانشناس کیست ، نیاز به اطلاعات بیشتر دارید ، به مجله سلامتی دکتردکتر(https://drdr.ir/mag/psychology-specialist/) مراجعه نمایید.

نشخوار فکری، چگونه درمان می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که برای افراد مبتلا به اختلالات سلامت روان به وجود می‌آید، کاهش قابل‌توجه کیفیت زندگی است. این موضوع می‌تواند تاثیرات جدی بر ابعاد مختلف سلامت فرد داشته باشد. درمان نشخوار فکری معمولا شامل ترکیبی از رویکردهای روان‌شناختی و رفتاری است. گاهی ممکن است با تشخیص پزشک، این روند با درمان دارویی همراه باشد. هدف کلی از درمان، کاهش دفعات، شدت نشخوار و بهبود کیفیت زندگی است.

درمان شناختی – رفتاری (CBT)

متداول‌ترین درمان برای این اختلال، درمان شناختی رفتاری است. در درمان شناختی رفتاری، فرد، در کنار یک درمانگر مجرب، الگوهای تفکر منفی ایجادکننده نشخوار فکری را شناسایی کرده و تغییر می‌دهد. درمانگر همچنین به فرد برای توسعه مهارت‌های مقابله موثر با افکار منفی و آموختن روش‌های مدیریت افکار و احساسات کمک می‌کند. برخی از تمرینات CBT شامل شناخت افکار منفی، به چالش کشیدن آن‌ها، توسعه رفتار مفید و تکنیک‌های کاهش اضطراب می‌شود.

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، بر پذیرش افکار و احساسات، حتی افکار و احساسات منفی تاکید دارد. این درمان، فرد را به‌سوی پذیرش افکار خود به‌عنوان یک رویداد ذهنی، نه یک حقیقت مطلق، هدایت می‌کند. با این رویکرد، فرد هنگام مواجهه با افکار منفی و نشخوار فکری و ذهنی ، دچار اضطراب، ناامیدی و کمبود عزت‌نفس نمی‌شود. از جمله تکنیک‌های درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌توان به تمرینات ذهن‌آگاهی، قدردانی، تنفس صحیح، انعطاف‌پذیری ذهنی و پذیرش هیجانی اشاره کرد.

بیوفیدبک

روش بیوفیدبک، به افراد، برای کنترل عملکردهای فیزیولوژیکی ناخودآگاه بدن کمک می‌کند. این کار با استفاده از ابزارهای حساسی برای اندازه‌گیری ضربان قلب، تنفس، فعالیت‌های ماهیچه‌ای و امواج مغزی انجام می‌شود. سپس، با ارائه این اطلاعات به‌صورت بازخوردهای آماری به فرد، از آن‌ها برای تنظیم و کنترل این فعالیت‌ها استفاده می‌کند. در مورد نشخوار فکری، بیوفیدبک می‌تواند در جهت آموزش تنفس دیافراگمی و درنتیجه کاهش تنش موثر باشد. این روش معمولا به‌عنوان بخشی از روند درمانی ارائه شده و ممکن است با درمان‌های شناختی رفتاری همراه باشد.

دارودرمانی

در برخی موارد از دارو برای کمک به درمان عوارض نشخوار فکری شدید، مانند افسردگی و اضطراب، استفاده می‌شود. بااین‌حال، دارو معمولا اولین قدم در درمان نیست و در کنار درمان‌های شناختی رفتاری تجویز خواهد شد. بهترین دارو برای نشخوار ذهنی، شامل مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین، تریسی‌کلیک‌ها و بنزودیازپین‌ها هستند. این داروها با افزایش سطح هورمون‌های شادی در مغز و آرام‌بخشی سیستم عصبی مرکزی در تسکین علائم نشخوار فکری نقش دارند.

توجه داشته باشید که درمان دارویی خودسرانه بسیار خطرناک است و باید حتما تحت‌نظر پزشک متخصص با دز مشخص انجام شود.

تشخیص نشخوار فکری، چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص اختلال نشخوار ذهنی توسط متخصص و معمولا با استفاده از روش‌های زیر صورت می‌گیرد:

• مصاحبه بالینی؛ این مصاحبه شامل سوالاتی در مورد افکار، احساسات و سابقه پزشکی فرد است. هدف آن ارزیابی علائم نشخوار فکری، شدت آن‌ها، مدت‌زمان بروز علائم و همچنین بررسی سایر اختلالات روان احتمالی است.
• معاینه فیزیکی؛ این معاینه فیزیکی برای رد هرگونه علت پزشکی علائم نشخوار ذهنی در فرد انجام می‌شود.
• پرسش‌نامه و ابزارهای غربالگری؛ شامل انواع تست‌های معتبر و استاندارد برای تشخیص نشخوار ذهنی است.

تشخیص نهایی بر اساس معیارهای ذکر شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-۵) انجام می‌شود.

عوارض نشخوار ذهنی چیست؟

نشخوار ذهنی، به‌صورت مکرر و غیرقابل کنترل رخ می‌دهد و تاثیرات منفی متعددی روی فرد برجای می‌گذارد. برخی از عوارض نشخوار ذهنی شامل موارد زیر هستند:

• افزایش اضطراب و استرس؛ قرار داشتن فرد در حالت نگرانی مداوم در اثر افزایش اضطراب و استرس
• افسردگی؛ بروز یا تشدید علائم افسردگی ناشی از تکرار افکار منفی
• کاهش تمرکز و بهره‌وری؛ اختلال در تمرکز روی وظایف روزانه و کاهش بهره‌وری
• تاثیر منفی بر خواب؛ کاهش کیفیت خواب فرد
• تضعیف روابط اجتماعی؛ وارد شدن آسیب به روابط اجتماعی و عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران به دلیل مشغولیت ذهنی مداوم
• کاهش اعتماد به نفس؛ کاهش اعتماد به نفس و خودباوری فرد در اثر تکرار افکار منفی
• تشدید مشکلات جسمی؛ ایجاد مشکلات جسمی مانند سردرد، مشکلات گوارشی و دیگر علائم جسمی مرتبط با استرس و اضطراب

برای مدیریت نشخوار ذهنی، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند تمرینات ذهن‌آگاهی، مشاوره روان‌شناسی و تمرینات تنفسی استفاده کرد.

برای درمان نشخوار ذهنی به چه دکتری مراجعه کنیم؟

برای درمان نشخوار فکری، بهترین گزینه مراجعه به دکتر روانپزشک است. روانپزشک، با تشخیص دقیقی از وضعیت روانی شما و با توجه به شدت و نوع نشخوار ذهنی، درمان‌های دارویی و روان‌درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد. گاهی، ممکن است روانپزشک شما را به یک روانشناس برای جلسات مشاوره و روان‌درمانی معرفی کند. این جلسات می‌تواند شامل تکنیک‌های شناختی رفتاری، ذهن‌آگاهی و دیگر روش‌های موثر برای مدیریت افکار مزاحم باشد. مراجعه به روانپزشک به شما برای شناسایی علل و محرک‌های نشخوار ذهنی و یافتن راهکارهای مناسبی برای کنترل و کاهش آن کمک می‌کند.

هر پزشک اعصاب و روان، برای بیماران خود، طیف وسیعی از خدمات را انجام می‌دهد. خدماتی که یک دکتر روانپزشک به بیمار خود ارائه می‌دهد با توجه به نوع اختلال و همچنین شدت آن و حتی سن فرد می‌تواند متفاوت بوده و در دسته خاصی قرار گیرد. به همین دلیل است که نوع خدماتی که فرد مبتلا به اختلالات رشدی دریافت می‌کند با فرد دیگری که از مشکلات مربوط به وسواس فکری رنج می‌برد، متفاوت است.

آیا می‌توانیم از نشخوار فکری پیشگیری کنیم؟

نشخوار فکری، همان تکرار و پردازش مداوم افکار منفی است. شما به کمک تکنیک‌های آرامش‌بخش می‌توانید از ابتلا به علائم نشخوار فکری پیشگیری کنید. از موثرترین این تکنیک‌ها می‌توان به ورزش کردن، نوشتن افکار، کمک گرفتن از دیگران، استفاده کمتر از شبکه‌های اجتماعی و به چالش کشیدن افکار اشاره کرد. اضطراب، استرس، تروما، اختلالات روانی، عوامل ژنتیکی و عوامل رفتاری، هر کدام به میزان قابل‌توجهی در ابتلا به نشخوار ذهنی نقش دارند.

شما به کمک دکتر روانپزشک، می‌توانید با درمان مشکلات زمینه‌ای خود، احتمال ابتلا به نشخوار فکری را کاهش دهید. شما برای گرفتن نوبت دکتر از لیست دکتر روانشناس می‌توانید به سایت دکتردکتر(https://drdr.ir/) مراجعه نمایید.